Integrale Circulaire Economie Rapportage 2021

PBL schetst middels dit rapport voor de eerste keer de voortgang van de transitie naar een circulaire economie in Nederland. PBL schrijft dit rapport op verzoek van het kabinet, dat streeft naar een volledig circulaire economie in 2050. De Integrale Circulaire Economie Rapportage (ICER) zal eens in de twee jaar verschijnen en wordt in samenwerking met andere kennisinstellingen gemaakt.

De ICER 2021 geeft zicht op internationale en nationale trends in het grondstoffengebruik en brengt tevens de milieu- en sociaaleconomische effecten in kaart die daaruit volgen. Dit gaat over zowel de hoeveelheid grondstoffen die wordt ingezet en gebruikt, als de hoeveelheid afval die na afdanken van producten en materialen vrijkomt. Maar het gaat ook over de effecten die het grondstoffengebruik heeft voor bijvoorbeeld klimaat, biodiversiteit en leveringszekerheid. meer informatie over de rapportage vindt men hier.

Een aantal hoofdboodschappen (overgenomen uit het PBL-rapport):

Diverse grondstoffentrends gaan niet de goede kant op. De grondstoffenefficiëntie is toegenomen, maar dit heeft niet geleid tot een sterke vermindering van het grondstoffengebruik. Het totale grondstoffengebruik van Nederland is sinds 2010 nauwelijks veranderd. Ook is voor de Nederlandse consumptie steeds meer land nodig in de productieketen. Daarnaast wordt er sinds 2014 weer meer afval gestort en worden zes van de zeven gestelde overkoepelende nationale doelen voor afval naar verwachting niet gehaald. Ook zijn de leveringsrisico’s voor de Nederlandse economie toegenomen. Bedrijven in de maakindustrie lopen de grootste leveringsrisico’s vanwege de afhankelijkheid van zeldzame aardmetalen, kobalt, wolfraam, tantaal, tin en indium.

Meer aandacht nodig voor sociaal-economische vernieuwing in combinatie met de ombouw en uitfasering van het bestaande systeem. Recycling is een essentieel onderdeel van een circulaire economie. Maar alleen recycling is niet voldoende om de transitie naar een circulaire economie te realiseren. Om productie- en consumptieketens circulair te maken, zijn bijvoorbeeld nieuwe circulaire businessmodellen nodig, deelplatformen en ander consumptiegedrag. Dat zijn in de kern sociaal- economische vernieuwingen, waar nog weinig aandacht voor is in de samenleving en bij de overheid. Naast de ontwikkeling van circulaire productie- en consumptieprocessen vraagt de transitie om de uitfasering van lineaire ketens en van producten met zeer korte levensduur die natuur en milieu relatief zwaar belasten. Dat kan door bijvoorbeeld met in de tijd oplopende heffingen op milieugebruik of een verbod op wegwerpproducten.

Intensivering van beleid is nodig om ambities te realiseren.

1. Zorg ervoor dat milieuschade in de prijzen van producten en diensten is verrekend en dat wet- en regelgeving circulaire initiatieven niet langer op achterstand zetten ten opzichte van (gevestigde) lineaire praktijken. Zo zijn primaire grondstoffen nu goedkoper dan recyclaten.
2. Maak in het circulaire-economiebeleid meer gebruik van ‘drang en dwang’, zoals heffingen en regulering, inclusief normstelling.
3. Verhoog stapsgewijs de circulariteitseisen bij inkoop en aanbesteding door de overheid, alsook die in het kader van de producentenverantwoordelijkheid.
4. Ontwikkel een uitgewerkte en door bedrijven en maatschappelijke organisaties breedgedragen visie op de circulaire economie, en werk deze uit in concrete doelen. Deze doelen kunnen per transitiethema, keten of productgroep verschillen, wat vraagt om een gedifferentieerde aanpak. De Rijksoverheid heeft eind 2020 een begin gemaakt met de ontwikkeling van dergelijke gedifferentieerde doelensets.
5. Zorg voor een heldere rolverdeling tussen de verschillende partijen die bij de uitvoering van het circulaire-economiebeleid zijn betrokken. Wat zijn bijvoorbeeld de verantwoordelijkheden en de bevoegdheden van de verschillende transitieteams en wat is de rol van de nationale overheid in die teams? Deze vragen spelen momenteel in de praktijk.

Meer informatie over de integrale Circulaire Economie Rapportage is te vinden op de website van PBL.

‍